KORONA VİRÜSÜN HAYATINIZDA YOL AÇTIĞI RUHSAL ZORLAYICI SARSINTILARI NASIL ATLATABİLİRSİNİZ?
ÖZET:
Ülkemizde nerede ise 3 aya yaklaşan korona virüs salgın sürecinde bazı hastalarım ; virüsün kolay bulaşıcılığı, sokaktaki insanların sosyal koruyucu mesafeye uyup uymadığı- tıbbi kurumların -oradaki insanların hijyen kurallarına uygunluğu ve oradaki hastalardan virüs bulaşması şüpheleri nedeni ile doktorlarına ve hastaneye müracaat etmekten korktular.Bu gayet insani endişe sonuç olarak tedavilerinin eksik kalmasına ve hastalıktan zarar görmelerine neden oldu.Zaman içinde bu hastalığın sürekli yapılan tespit ve takip ölçümler ile giderek azalmasına karşın insanların şüphelerinin hala azalmaması biz hekimlerin insanlara ve topluma, fiziksel bir salgın hastalığın psikolojik ve sosyolojik sonuçları hakkında daha ayrıntılı bilgiler vermesi gerektirdiğini düşündürmektedir. Bu amaçla bu makaleyi yazıyorum. Buradaki kaynaklarım 20 Mayıs2020 tarihli JenniferTaitz‘in The New york Times ve June Gruber, Jonathan Rottenberg ‘in 30 Mayıs 2020 tarihindeki National İnterest dergisindeki yazılarından alıntılanmış olup ifadeler büyük ölçüde kendi görüş-tecrübelerimden kaynaklanmaktadır. Yazının amacı fiziksel olarak hastalıklarından zarar gören insanların evde kalma sürecinin giderek uzaması sonucunda ilave olarak psikolojilerinin daha fazla zarar görmemesi ve bir an önce fiziksel ve psikolojik sağlıklarına kavuşmaları için katkıda ve tavsiyede bulunmaktır. Bu salgın süreci şimdilik sayısal olarak azalmasına karşın hastalığın belirsizlik sürecinin devam etmesi tedbirli olmamızın devamını ve insan yaşamında “ehemmi mühime tercih edilmesi” gerçeğini unutmamamız gerektiğini anlatır. Not: (Mühim önemlidir fakat ehem en önemlisidir! )
Covid- 19 virüsünün tetiklediği ruhsal bozukluklar maalesef ,mevcut insani ve tıbbi krizi giderek arttırarak sonuç olarak ekonomik düzelme için ihtiyaç olacak saplıklı insani gücünün kaybına yol açacaktır. Amerika Birleşik Devletlerinde 2018 ‘de yapılan ruhsal bozukluk araştırma anketleri Nisan 2020 tarihinde yapılanlar ile kıyaslandığında günümüzdeki ruhsal bozukluklar ciddi olarak yaklaşık 8 misli artmıştır. (Clint Witchalls tarafından 2032 yetişkin denek üzerinde aynı ülkede 27 Nisan 2020 tarihinde yapılan çalışma ). Bu çalışmada 65 yaş üzeri insanlar, kriz nedeni ile işini ve gelirini kaybeden insanlar , yoğun eğitim programı ve sınavlar ile yüklenmiş lise-üniversite öğrencileri , evlerinde çocuklarına bakmak ve aynı zamanlı internet üzerinden uzaktan mesleklerini sürdürmek zorunda olan yetişkinler ve de hastalarla bire bir karşı karşıya olan ilk basamak sağlık çalışanları bu açıdan en fazla risk altındadırlar. Korona virüsün insan vücudu üzerindeki öldürücü ve yaralayıcı etkilerini artık yakından biliyoruz. Fakat zihinsel sağlığımız üzerinde de çok ciddi yaralayıcı etkilerinin olabileceği, ticari amaç gütmeyen bir kurum olan Well Being Trust’ın Robert Graham tarafından yine ABD’de yapılan yeni tarihli bir çalışmasında gösterildi.Ülkemizde bu konudaki çalışmalar hakkında resmi açıklama tesbit edemediğimden 330 milyon nüfuslu Amerika Birleşik Devletleri kesitsel verilerini kendi kişisel gözlemlerim ile karşılaştırıp gerçekçi olarak ele alıyorum.
Böyle sarsıntılı zamanlarda umutsuzluk ve yalnızlık duygusu hissetmek normaldir. Ancak bunu atlatmanın kanıtlanmış ve tedbir alınması gereken yolları vardır.Hekim olarak çevremizde gözlemlediğimiz bu duruma ilgisiz kalmamak ve çözümün parçası olmaya katkıda bulunmak insan olarak doğamızda bulunan olumlu duygularımızın sonucudur.
Bu durum ne zaman bitecek ve bittiğinde iyi olacakmıyım?
Bu sorular biz tıp doktorlarına günlük hayatımızda hastalarımızın ve çevremizdeki insanların bize sık sık sorduğu sorulardandır. Ben şimdilik endişeli hissetmelerinin normal olduğunu yeterince vurgulamıyorum. Genellikle etrafımızdaki insanların ve bazen meslektaşlarımızın can kayıplarının yanı sıra, hastalarımın ve kendimin de hayatını tehdit eden bir hastalık ile her an karşı karşıya olduğumuz riski, hepimizin kendisini uçurumun kenarında hissetmesini sağlayabilecek vahşi bir duygudur.
Stresi nasıl ele aldığınız, sonuçları ile nasıl başa çıkacağınız konusunda sizin için bir fark yaratır. Bu korkunç hastalanma ve ölüm tehditi olayının (korona virüs salgını ) ruhunuzda oluşturduğu rahatsız edici geri dönüşler ve şiddetli endişe gibi bulgulara ancak ruhsal zorlanma sonrası sarsıntı bozukluğunuzu zamanında tanıyarak olumlu cevap kalıpları ve davranış alışkanlıkları oluşturabilirsiniz .Bir hekim olarak çok eskiden beri duygusal çöküş içinde olan bazı hastalara bilişsel davranışçı tedavinin hatta çok daha ağır bazı rahatsızlıklardaki bazı hastalara diyalektik davranışcı tedavinin düzenlenmesinin yetersiz kaldığına çok kez şahit olmuşuzdur.Şu an sürmekte olan bu tedaviler halka açık yerlerdeki virüse maruz kalma korkuları ve sosyal mesafe kısıtlamaları nedeni ile zayıflamıştır.Sosyal mesafe kısıtlamaları sağlıklı Türk toplumunda çok önemli olan aile ve arkadaş destek – direnç mekanizmalarını geçici olarak zayıflatmıştır. Bu mekanizmalar ki toplumumuzun yüz yıllardır devam etmekte olan her türlü şok ve afetleri zamanında ortadan kaldırabilmesini düzenleyerek sonuç olarak güçlü kalmasını sağlamıştır.
Ne yazık ki insan olarak üzüntü ve korkularımızı tamamen ortadan kaldıramayız. Acımızı ve ıstıraplarımızı şiddetlendirmeden bu duygularla birlikte yaşamamız ancak nitelikli insani beceriler gerektirir.Bu korona virüs pandemisi sırasında ruhsal sağlığınızı iyi tutmak için kanıtlanmış bazı adımlar atmanız gelecek günler için daha umutlu olmanızı kolaylaştıracaktır.
YARATILIŞTAN GELEN GÜCÜNÜZE GÜVENİN
Korona virüs ile boğuşulan bu karanlık günlerde düşünsel olarak rahatlamamızı sağlıyacak yegane gerçek , yaratılıştan gelen insani güçlülüğümüzdür.Boston üniversitesi Tıp fakültesi Psikiatri profösörü ve Amerika Ulusal Travma Sonrası Stres bozukluğu merkezinin müdür yardımcısı olan Dr.Denise Sloan travmaya insanların verdiği en yaygın tepkinin ruhsal esneklik olduğunu belirterek aslında hayatı tehdit edecek boyutlara kadar ulaşabilecek hastalıkların çoğunun bu sayede kendiliğinden iyileşebildiğini ve travma sonrası stres sendromu bulgularının oluşmadığını belirtiyor.
Amerika Birleşik Devletlerinde tamamen ücretsiz veya çok düşük ücretli farkındalık temelli bilişsel tabanlı internet üzerinden kurslar mevcuttur.Mevcut seçenekler arasında mutluluk bilimi üzerine web tabanlı kurslar (Berkeley Üniversitesinin EDX sayfası üzerinden The Science of Happiness sitesi) . Web tabanlı araçlar ( Greater Good Science Center’ın ücretsiz Science of Happiness online course) ve çeşitli podcastler ( The Happiness Lab gibi) mevcuttur. Kendi ülkemizde de bu çeşit interaktif uygulamaların iyi bir yönetmelik ve denetim altında çok yararlı olabileceğine inanıyorum.
Egzersiz yapmak, sağlıklı uyku düzeni ve açık havada vakit geçirmek anın ihtiyaçlarını mükemmel şekilde destekler. Bu yöntemleri maliyetsiz, kötü duygulara kapılmamızı engelleyen ve stres giderici özellikleri ile duygusal kapı mekanizması diye adlandırabileceğimiz beynimizin mevcut uğraşıları esnasında ikincil düşünceleri gözardı etmesi olarak tanımlayabiliriz
Bütün bu basit farkındalık temelli davranışsal bilişsel yöntemlerin uygulanamayacağı çok ağır travma sonrası stres bulguları olan hastalarda bile yoğun umutsuzluk duyguları, kişinin kendisini iyi hissetmesini sağlayacak başarılı stratejiler belirlenmesi ile ortadan kaldırılabilir.
İYİ OLACAĞINIZI AMAÇLAYARAK BAŞLAYIN
Pennsylvania Üniversitesi’nde psikiyatri profesörü ve dünyanın önde gelen anksiyete ve travma uzmanlarından biri olan Dr. Edna Foa , şayet bu salgına takıntı yaptıysanız, dikkatinizi dağıtmanın yollarını bulmanız gerekir, ”diyor. “Gerginlik sonrası değil, ruhsal sarsıntının tam ortasındayız” şeklinde süreci belirliyor ve kriz sırasında kendimizi yatıştırmak için mola vermemiz gerektiğini vurguluyor. Yapılan bir ruhsal anket çalışması, bir otomobil kazasından sonra acil serviste Tetris oynamanın travmatik anıların gelişimini azalttığını ortaya koydu. Kötü bir olayı- haberi gözden uzak tutmak kişiliğin savunma mekanizmalarından biri olarak normal olsa da, bu boşluğu doldurmak için ilerleyen zamanda mevcut üzüntünüzü dengelemek amacı ile günlük hayatınızın akışına yeni olumlu etkinlikler eklemelisiniz.
Ruh sağlığınızı demokratikleştirmeye başlamak benliğinizi savunucu bu ilk adımdan sonra yalnızlıktan ve karanlıktan çıkmak için atacağınız ikinci adım olmalıdır. O halde sadece kendimize değil tüm sosyal çevremize, aile ve arkadaşlarımızdan başlayarak herkese fayda sağlamaya çalışan ruhsal girişimler ile işe başlamalıyız.Biraz iyimser hissediyorsanız bile eski normal zamanlarda yaptığınız bir aktivitenizi yapmak için, aşırı miktarda keyif verici maddeler kullanmadan ve uyku ritminizi bozmadan yani dengeli ruh halinizi koruyarak kendinize müsaade etmelisiniz. Bu kendinize verdiğiniz küçük ödülü asla bir angarya gibi hissedilmemelisiniz ve hep birlikte mutlu olduğunuz insanlar ( böyle bir dönemde ilk planda ev halkı ilk plandadır) ile bir zamanlar veya hali hazırda hoşlandığınız bazı şeylere kendinizi kaptırarak ( güzel bir sofra hazırlamak, şarkılar söylemek-dans etmek ..) ve bu anınızın değerini bilerek (fotoğraf veya video kaydı ile bu süreci tespitleyin ) bu yalnızlık krizinde ortak güveninizi ve dayanıklılığınızı arttırın..
Tabii ki, bu tavsiye, etrafınızda sevdiğiniz biri korona pandemisi dolayısı ile hastalanmış-kaybedilmişse veya işiniz ile ilgili mali bir kriz içine düştüyseniz üzüntü verici hatta küçümseyici bir anlama gelebilir. Ama “Binlerce Teşekkürler ” kitabının yazarı A.J. Jacobs ‘un belirttiği gibi , hala sağlıklı olduğunuzu fark ederek mevcudiyetinizi takdir etmeli ve bunun için teşekkür ederek (şükrederek) olumsuz yanlarınızı yavaşlatmayı geçerli kılabilirsiniz. Bu, çiftçiden marketin teslimatçısına kadar masanızdaki akşam yemeğine katkı vermiş olan tüm insanlardan hastanelerde sizler için gecelerini tüketen sağlık mensuplarına kadar tüm fedakar , evleri dışında çalışmakta olanları hatırlamak için biraz zaman ayırmak anlamına gelebilir. Minnettarlığınız yardımınıza koşacak başka insanların varlığını size hatırlatarak sadece endişelerinizden kurtulmanızla kalmaz, aynı zamanda başkalarına da yardımcı olur. (Lütfen bu insanlara cömertçe bahşiş vermeyi unutmayın ve eğer mümkünse bu hastalıkla mücadele eden kurumlara bağış yapın.)
Batılı toplumlarda bu aşamanın bir ileri evresi sosyal dayanışma ve benzerlik gurupları içinde eğitim ve yönlendirmeleri sağlanmış gurup ruhsal tedavilerinin telefon veya internetle düzenlenmesidir..Ancak bu sistem tam verimli olarak Batılı toplumlarda bile henüz yaygın olarak kullanılmamış ve sonuçları tam olarak değerlendirilmemiştir.
SOSYAL İLİŞKİLERİNİZİ DEVAM ETTİRİN VE GELİŞTİRİN
Aile ve arkadaş desteğiniz şu anda ve yaşamınız boyunca , hep birlikte veya kendi başınıza başarabileceğiniz duygusunun ana temel taşıdır. Aidiyet duygumuz bizim yaşam piramitimizdeki esas katmanlarından biridir.Ama kimilerimiz kalabalıklar içinde yalnız, kimilerimiz de bir başımıza gerçekten yalnız kalmış olabiliriz.Yalnızlık duygusunu yaşamınızın içinden uzaklaştırmak gerçeği veya kendi gerçeğinizi hayatınıza tekrar yerleştirmek ile mümkün olacaktır..Sevinçlerimizi, sevdiklerimizi, gururlandığımız ve merhamet ettiğimiz olayları bir bir hatırlamaya çalışalım , onlara kendi içimizde ve sosyal çevremizde daha geniş yer açmaya çalışalım.Tabiat boşlukları her zaman dolduracaktır.Bu gerçek korkularınızı geride bırakmak için büyük bir adımdır.Boşlukları biz doldurursak tabiattaki güçlü konumumuz devam edecek korkularımız yalnızlıklarımız azalacaktır.Aslında tüm insanlık ve canlılar olarak her birimiz aynı zaman ve mekan koordinatlarında aynı ortak gündemde yer alan milyarlarca varlıktan oluşan küresel bir topluluğun parçasıyız, buna karşın her anımız kendi içimizde kendimize özel nadir bir olaydır. İnsanın biricik bu niteliği algılayan varlık olması sosyal ilişkilerimizi her koşulda tekrar düzenlemeyi ve devam ettirebilmeyi gerektirir. Mesela bu Korona virüs salgın hastalık döneminde herhangi bir topluluğa katılmış hissi yaşamak için çok basitçe dünya çapında sağlık çalışanlarına tezahürat yapan insanların kliplerini izleyebilirsiniz.. Yaşadığınız bu hastalık korkusu konusunda gerçek bilim insanlarına güvenin çünkü problemlerin yegane çözüm kaynağı bilimdedir. Güven duygunuzu bilim insanları ile paylaşmanız karşılığında bir insan olarak onların da bu hisle daha başarılı olacağını beklemek aslında milyonlarca kişinin tezahüratının gizli anlamıdır. Yüzbinlerce insanın dünya çapında böyle bir virüsten kaybı ve mağduriyeti ile insanlık kimi takdir edeceği ve nerelere yatırım yapacağı konusunda acı bir ders aldı.Karşılıklı güven duygusu ve bağlılığı tekrar oluşturmak hem bilim insanlarını hem de toplumun geri kalanlarını umutlu olmaya ve korkmamaya teşvik ederek ruhsal sarsıntılar sonrası darbelere karşı tüm toplumu koruyacaktır.
Dr. Foa , “İnsanlar birbirleriyle konuşmalı, özellikle de korkunç şeylere tanıklık ediyorlarsa,” diye tavsiye ediyor.Günümüz iletişim dünyasında evinizde yalnız başınaysanız bile internet veya televizyonlar sayesinde aslında dünyanın her köşesindesiniz.Dolayısı ile Korona virüs pandemisinin korkunç sonuçlarından haberdar olmamak mümkün değil. Sadece tanık olduklarımız ve tahmin edebildiklerimizi değiştirebileceğimiz de bir gerçektir, bu hastalık ise bir bilinmeyen olduğundan tehlikeli ve zorlayıcı idi. İnsan olarak Ancak sosyal iletişim kanallarımızı açık tutup geliştirerek ortak bilinç ve savunmamızı güçlü tutabiliriz.Eğer pek çok kişi gibi, hala kendinizi yalnız hissediyorsanız, bir zamanlar sizinle mesajlaşan-telefonlaşan bir arkadaşınızdan, komşularınıza oradan ailenizdeki küçük büyük çeşitli bireylerin oluşturabileceği destek sisteminize kadar duygusal bagajınızı elden geçirmeyi düşünmeniz size bu konuda yardımcı olacaktır. Ayrıca bu sanal farkındalık görüşmelerine ilave olarak kendi kendinize internet üzerinden yoga, fitness ,nefes teknikleri dersleri gibi bir grup sağlık etkinliğine katılmak da içsel bağlantı ve ruh halinizi geliştirebilir.
Bütün bunlara karşın başa çıkmakta zorlanacağınız bir bunalım içinde kalmış olabilirsiniz.Bu durumunuz profesyonel yardıma ihtiyaç gerektirir. Danışma ve yardım alacağınız psikolog ve psikiatrist birçok uzmanlar vardır. Tedaviniz çok uzun süre geçmeden anlamlı farklar yaratabilir. Pandemi koşullarında hasta ile psikoloğunun veya psikiatristinin uzaktan erişim sağladığı kanıta dayalı tedavi bakım şartlarının düzenlenmesi daha fazla olumlu sonuç sağlayacaktır.
İFADELERİNİZE DİKKAT EDİN
Düşünceleriniz duygularınızı ,duygularınız ifadelerinizi güçlü bir şekilde etkiler.Bu nedenle ruhsal sarsıntı durumlarında düşüncelerinizden travma sonrası stres bozukluğu ihtimalinizi belirleyebilmek mümkündür. İşinizden çıkarılma durumunda iseniz tasarruf hesabınızda fazla şey olmadığı için kendinizi eleştirmeye ya da hastanelerdeki tıp uzmanlarına karşı, herkese en uygun şekilde bakamayacaklarını düşünüp onları suçlamak gibi ön yargılayıcı düşüncelerinize dikkat edin. Suçlayıcı düşünceler duygularınıza eziyet eder ve yıpratır, bu insanın kendine yaptığı bir işkencedir. Sorununuza alevlendirerek dahil olarak sadece var olan sorunu büyütebilirsiniz.Halbuki amacınız çözüme dahil olmak ve sorunun çözümünü bulmak olmalıdır.
Ayrıca, “Ben doğru karar alamıyorum” gibi stresinizi güçlendiren düşüncelerinizi gözlemleyin ve bu olayları yazılı olarak zaman çizelgesine göre sıralayıp tekrar yüzleşerek cesaretinizi arttırıcı bir zihin evresine geçin.Yüzleşmediğiniz her süreç bilinç düzeyinizde bulduğu en ufak bir aralıktan bile geçerek karşınıza bir şekilde çıkacak ve günlük hayatınızda istemediğiniz aksaklıklara ve büyük sonuçlara yol açacaktır.
Olumsuz düşüncelerden uzaklaşmanın başlıca yolu kendinize “Bu bana yardımcı olur mu?” diye sormaktır. Kendine sevmek ve şefkat göstermek acıyla başa çıkmanın en anlamlı yoludur ve ” bu ” sözcüğünü kendi hayatınızın esas öznesi haline koyup yola çıkmalısınız.Süreçte başkalarını suçlayıp yargılamaktan vazgeçip önceliğinizi kendi benliğinizi sevmeye ve hoşgörülü olmaya verin. Kendinizi bazen evrenin merkezine koymak elbette sizin de hakkınızdır. Çalışmalar, bunu yapmanızın yalnızlığınızı önemli ölçüde azaltabileceğini göstermektedir.Yalnızlığınızı ve korkularınızı gidermeye ancak kendinizi sevmek ve değer vermek ile başlayabilirsiniz.
AŞIRI KARAMSAR DÜŞÜNCELERE KAPILMAYI TERKEDİN
Rahatsız edici bir hastalık deneyiminin ayrıntılarını tekrar tekrar gözden geçirmek zorunda mısınız? Aşırı olumsuz beklentilere kapılmak, tekrar tekrar “neden?” , “niçin?” diye sorup düşünmek insanı yoran ve tüketen zihinsel bir alışkanlıktır. Ve “ne olacak?” endişesi sorunu çözmenize ilham vermeden kendinizi sıkışmış hissetmenizi sağlayacaktır. Ölüm ve hastalık kötü sonuçlarından sizi uzaklaştırmak hekiminizin işi olmalıdır.
Bu şekilde zihinsel döngülerle mücadele ediyorsanız, artık bir çıkış planı yapmak için tam zamanıdır.
Kaliforniya’daki 1989’daki büyük Loma Prieta depreminden birkaç hafta önce yapılan bir psikolojik alan çalışması, muhtemel bir deprem felaketinden sonra tahmin edilen depresyon ve stres semptomlarının, deprem felaketinin olası sonuçlarının yarattığı kişisel ve maddi etkilerinden çok daha fazla şiddetli olduğunu ortaya koydu. Aşırı tasalanıp olumsuz kaygılara kapılmak sadece depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu için bir risk faktörünü oluşturmakla kalmayıp, aynı zamanda tedaviden yararlanma şansınızın azalmasına da neden olur..
Salgın hakkında aklınızda tekrar tekrar sizi rahatsız eden kaygı dolu düşünceleri gidermek için iyi bir seçenek de endişelerinizi yazılı olarak kağıda dökmektir. Endişelerinizi tüm etkileyiciliği ile dışa vurmak tasa ve kaygılarınızı açıkça tanımlayabilmek sonucunda kendinizi dürüstçe dışa yansıtmanın bir yoludur.Bu yöntem size veya tedavinizi düzenliyicilerinize büyük kolaylık sağlıyacaktır.Kendinizi şeffafça tanımlayabilmek ve sıralayabilmek başarmanızın yarısı olacaktır.
Başka bir kaygı giderme tekniği, özellikle yalın düşünceleriniz işe yaramadığında, yoga veya meditasyon gibi fiziksel rahatlatıcı egzersizler ile eşzamanlı beynimizin ikincil bir bölümünü harekete geçiren en sevdiğiniz müzik parçalarını dinlemek gibi zihinsel stres emici faaliyetlerde bulunmaktır. Bir bulmaca çözmek ; veya pencereden dışarı bakıp takiben gözlerinizi kapatarak çevrenizdeki farklı üç manzara, üç ses veya üç rengi tanımlayıp farkındalık oluşturarak kendinizi rahatlatabilirsiniz. Tekrarlayan kaygı ve endişe silsilesi başladığında onu yakalayın! ve farkındalığınızın minnettarlığı ile bu duygularınızın yerini değiştirin.
Böyle düşünmenin başka bir yoluda: Bir yakınınız kendisine zarar verecek bir şekilde davranıyorsa onu başka bir yola yönlendirirdiniz, değil mi?Kendi olumsuz düşüncelerimiz için de yerlerini değiştirip uzaklaştırıcı yollar bulmak korku ve kaygılardan kurtulmanın bir yöntemi olabilir.
KORKU VE KAYGILARINIZLA YÜZLEŞMEKTEN KORKMAYIN: CESUR OLUN
Olumsuz duygulardan kaçınmak içgüdüseldir, ancak aynı zamanda onları bastırmak veya uzaklaştırmak da istemezsiniz. Hayattaki tehlikeler ve onların sonuçlarından sakınmamız sadece bu sayede olabilmektedir.Bu nedenle olumsuz duygularınızı da fark edin, nasıl hissettirdiğini ve ona nasıl nezaketle nasıl karşılık verebilip sürdürebileceğinizi belirleyin.
Egzersiz, sağlıklı uyku düzeni ve açık havada vakit geçirmek anın ihtiyaçlarını mükemmel şekilde destekler. Bu yöntemler maliyetsiz, kötü duygulara kapılmamızı engelleyen ve stres giderici özellikleri ile duygusal kapı mekanizması diye adlandırabileceğimiz ,beynimizin mevcut uğraşıları esnasında ikincil kötümser düşünceleri gözardı etmesidir.Böyle bir sakin hayat düzeneği daha mantıklı ve soğukkanlı içsel bir değerlendirme yapmamıza yardımcı olur.
Değişik farkındalıklar uygulamak ve deneyimlerinizi kendi bakış açınızdan yorumlamak düşüncelerinizle sağlıklı bir ilişki kurmanıza yardımcı olur. Bunun yolu her şeyden önce karşınızdaki insanların yeni fikirlerini dinleyerek ve deneyimlerini süzgeçten geçirip damıtarak bilgi dağarcığınıza depolamaktır.Bu sizin bazen çok pahalıya satın alabileceğiniz tecrübeleri oldukça ucuz bir fiyata edinmenizi sağlayacaktır. Karşınızdakine saygılı ve sabırlı olup dinleyebilmek bunu çok kolaylıkla sağlayabilir. Bilgi güçtür ama yanlış bilgi sadece korkunç hatalı düşüncelere kapılmaya neden olur.Bu nedenle her bilgiyi ve kaynağını ikinci bir sağlıklı kaynaktan akıl süzgeçiniz ile birlikte sakince geçirin.İstenmeyen deneyimlerinizin ve kötü düşüncelerinizin bir şekilde gitmelerine izin vermeden önce, spam filtresinin önemsiz ve zararlı iletileri sildiği gibi değil, tersine yanlış yargılarınızı düzenleyip mevcut gerçeklere uyarlayarak silmeye çalışın.Bu kararlı ve cesur davranışınız yeni ve olumlu duygular, düşünceler ile dolmanıza sebep olacaktır.
Sonuçta, yaşadığımız süreçte duygusal bağışıklık sisteminizi kuvvetli tutarken, baş edilmesi zor duygularınızı tanıyıp dengede tutarak çoğaltmadan kabul etmek dengeli ruh sağlığınızın anahtarı olacaktır. Daha sonra, bu süreç sona erdiğinde, kendinizi Dr. Foa’nın “süper kaçınma” olarak tanımladığı konum haline getirmişseniz – artık zararlı düşünce ve durumlardan korkmayan birisinizdir – ama korkularınızla yüzleşmenin burada en önemli yardımcınız olduğunu asla unutmayın.Sizin için en önemli olan şeyleri önem sırasına sıralayarak kontrol duygunuzu da artırabilirsiniz. Değer verdiğiniz varlıklara dayandırdığınız güçlü bir amaç duygusu geliştirip, bunu bir sonraki adımlarınızı anlamak ve değerlendirmek için kullanmak, hem fiziksel , hem de duygusal iyileşmenizi arttırarak geleceğiniz için güvenlik hissi verebilir. Nihayetinde endişe ve korkularınızın yarattığı pasifist yılgın ruh halinizden kurtulup hızla eski fiziksel ve ruhsal tam sağlıklı halinize dönmek için harekete geçersiniz.Şu salgın hastalık döneminde hepimizin böyle bir olumlu olasılık algısına ihtiyacımız yok mu?